Hermeneutiek als een zaak van geloof

Foto RD

Het was onvermijdelijk tijdens de bespreking van het rapport M/V in de kerk op de synode van de GKv afgelopen zaterdag. Het woord ‘hermeneutiek’ viel aan de lopende band. Soms was het ook voorzien van een extra woord: ‘nieuwe hermeneutiek’. Bijna nooit werd het gebruikt om iets positiefs aan te duiden. Hermeneutiek staat voor tijdgebondenheid, voor toegeven aan de postmoderne cultuur, voor aanpassing, uiteindelijk voor nog zwaarwegender zaken: ongeloof, ontrouw aan Gods Woord en de belijdenis. Het staat voor onheldere en buigzame redeneringen die aan de eenvoud en de helderheid en betrouwbaarheid van de Schrift afbreuk doen. En dus mogen vrouwen niet dienen in de ambten. Of toch moet de ambtsleer nog eens grondig tegen het licht worden gehouden, want misschien is daar meer beweging in te vinden dan in die ‘nieuwe hermeneutiek’. De deputaten konden weinig anders dan de beschuldiging van ‘nieuwe hermeneutiek’ ontkennen en volhouden nog altijd ‘gereformeerd’ te zijn. Hoe zou je ook anders?

Ik zeg niet dat ik het niet begrijp. Sterker nog, er is een flink deel van mijn existentie dat precies zo denkt. Vasthouden, niets veranderen, blijven bij wat altijd al gezegd is. Het is vreemd, maar tegelijkertijd o zo vanzelfsprekend dat het christendom een al eeuwen durende alliantie heeft met conservatisme. Behoud wat je hebt! Bewaar het pand dat je is toevertrouwd. Als je die ene stap neemt van het feitelijk toch tijdgebonden verklaren van dat wat in de Schrift staat met een beroep op de scheppingsorde, waar blijf je dan? Hoe weerhoud je andere Schriftgegevens ervan, meegezogen te worden in dezelfde beweging? Hoe houden we dan vast wat ons eeuwig heil inhoudt? Vasthouden, bewaren, beredeneren. Dat is waar het geloof kennelijk om draait. Die mannen daar hebben de best mogelijke bedoelingen. Het is hun roeping om de kerk bij het haar toebedeelde pand te bewaren. Dat is waar ze gereformeerde kerk voor zijn, misschien niet meer ‘de’ maar dan toch ‘een’ ware kerk.

Het doet pijn

Het doet pijn om het live verslag van de synode van de GKv te lezen. Het doet pijn om te lezen dat er daar geen enkele vrouw aanwezig is of gehoord wordt. Het doet pijn om met een beroep op goddelijk gezag de helft van Gods schepselen buitengesloten te zien worden van een door God gegeven rol in de gemeente van Christus. Je bidt in stilte: Heer, ik geloof wel dat u de Bijbel geïnspireerd heeft, maar had dat daar bij Paulus niet toch even ietsje anders gekund? Die mannen daar op die synode hebben toch simpelweg geen keus? De teksten zijn toch veel te duidelijk? Zelfs met de beste wil van de wereld is er, gegeven het feit dat je je aan de overgeleverde Schriften probeert te houden - en zo’n vreemde gedachte is dat toch niet?! - toch niets anders van te maken? Die grote stap van een ontkenning van het sola Scriptura, van een jezelf toegeven dat je zelf ook iets moet doen, dat God van je vraagt dat je je hier en nu radicaal afvraagt wat God je in deze tijd te zeggen heeft, is toch veel te groot?! Dat laat zich gewoon niet in praktijken omzetten. Juist als het over de eeuwige dingen gaat, zijn we veel te afhankelijk van U! We durven dat helemaal niet aan, om in de grote vragen over de ultieme zin van ons bestaan een stem te hebben, of de absolute zekerheid daarvan op het spel te zetten door ze afhankelijk te maken van tijd en plaats! De eeuwige dingen moeten eeuwig zijn en als ze eeuwig zijn, zijn ze onveranderlijk!

Maar dat andere lukt ook totaal niet. Bij de gedachte alleen al dat we simpelweg zouden doen alsof vrouwen een graadje minder zijn (en o natuurlijk dat zou niemand daar in Barneveld willen zeggen), of God zus of zo regels, wel geen rangorde natuurlijk maar dan toch een soort verdeling van taken, zou hebben ingesteld die bepalen dat vrouwen daar gewoon niet toe geroepen zijn, levert onmiddellijk een gevoel van onpasselijkheid op. Dat kan gewoon niet. Teksten of geen teksten, Woord van God of iets anders, het gaat niet! Inderdaad is dat geen sluitende redenering, dat klopt. Het is ook geen gedachte die om een volgende commissie vraagt, of een nieuwe doordenking van één of ander theologisch thema. Het is een intuïtie. En natuurlijk, intuïties zijn verdacht, ze zijn gevaarlijk, ze moeten gecorrigeerd worden, maar dat kan ik in dit geval gewoon niet.

Geloof

En daarom denk ik dat het woord ‘hermeneutiek’ helemaal niet alleen hoeft te staan voor afzwakken, je geloof verliezen, toegeven aan de cultuur, minder gereformeerd worden of wat ook maar. Het gaat over geloof! Het gaat over het fundamentele geloof dat de God die hemel en aarde gemaakt heeft, een God is van de toekomst, van verandering, van omkering, van doorbreking van tradities en vastgeroeste principes, en bovenal de God is van gerechtigheid. Het is ongerechtigheid om vrouwen uit te sluiten van een rol in Gods koninkrijk en die ongerechtigheid, zodra we die gezien hebben, vraagt erom weggedaan te worden. Er was slavernij in de geschiedenis en in de Bijbel, gesanctioneerde slavernij en geboden gehoorzaamheid van een slaaf aan zijn heer tot op het moment waarop we zagen dat dat ongerechtigheid is, dat wij in onze tijd en op onze plaats zijn gaan zien dat het ongerechtigheid is. Dat een schepsel van God nooit en te nimmer het lijfeigendom van een ander schepsel genoemd mag worden. Zo is er ook in de twintigste eeuw de overtuiging gegroeid dat het uitsluiten van vrouwen van een actieve rol in de samenleving en de kerk een vorm van ongerechtigheid is. Als je die ongerechtigheid ziet, moet je ze wegdoen uit je midden.

Dat vraagt moed en vertrouwen, vertrouwen op de God die niet alleen in het verleden sprak, maar ook nu IS en de toekomst van de gemeente van Christus leidt. Dat is eng, doodeng, om die gedachte van een vaste brok waarheid hier op aarde los te laten en het met de komende en de levende Heer alleen te doen, maar het is een roeping. Het is een roeping zoals die van Abraham, die geroepen werd uit Ur naar een toekomst die hij niet kende, op een weg waarvan alleen de Eeuwige wist waarheen, een roeping van het volk Israël om bij de vleespotten van Egypte weg te gaan en het te doen met de levende Heer. Het is een roeping die qua context lijkt op de totale verwarring die de Schriftgeleerden en Farizeeën overkwam toen de Mensenzoon hun vaste structuren, hun vaste en goed gefundeerde overtuigingen over het karakter van God en de inhoud van zijn wil, overhoop begon te gooien. Je doet je best, je redeneert op de best mogelijke manier op grond van wat je overgeleverd is en er komt iemand op je pad die daar allemaal vragen bij begint te stellen. Dat is tergend, bloedgevaarlijk, want het is niet willekeurig hoe je over de wil van de Eeuwige denkt! En gelijk hadden ze, het is ook niet willekeurig!

Het zou willekeurig zijn als het over iets anders ging dan over gerechtigheid. Maar dat is waar het over gaat! En daarom is de stem van de vrouwen die graag een ambt in het koninkrijk van God willen bekleden de stem van de Heer. Het is de stem van de Heer omdat het de stem van de gerechtigheid is, de stem van hen die in Naam van de Allerhoogste onderdrukt worden met een beroep op zijn woorden. Zij hebben recht tot klagen omdat hen onrecht wordt aangedaan.

Wat zou je dan moeten doen?

Maar wat zou de synode dan concreet moeten doen? Als ik een suggestie mag doen: de papieren de papieren laten, de besluiten de besluiten laten en de zusters van de gemeente zelf het heft in handen geven. Zoals je dat in een relatie ook wel eens doet als je je teveel met het reilen en zeilen van je partner hebt bemoeid, dat je zegt: ‘Sorry schat, dat is jouw ding. Trek je niks van mij aan. Jij moet doen wat jou goed lijkt.’ Als vrouwen toe willen treden tot de ambten, maar sterker, als zij de stem van de levende Heer horen om de gemeente van Christus te dienen in de bediening van Woord en sacrament, geef ze daarvoor de ruimte. Wie of wat geeft je als man het recht om te doen alsof jij zoveel beter zou weten wat de wil van de Eeuwige is? Als het de stem van de Heer is, als zij profeten zijn, dan zal uitkomen wat zij gesproken hebben. Dan zal de Eeuwige zelf ze zegenen. Bidt daarom en verheug je erover, steun ze zonder ze neerbuigend te bevaderen. Ga in de vrede en de kracht van de Heer.