Naast een encycliek nu ook een retractatio

In mijn onderzoek houd ik mij momenteel bezig met het gebruik van Augustinus in de theologie van Joseph Ratzinger, ofwel de huidige paus Benedictus XVI. Dat gebruik van Augustinus blijkt erg tegen te vallen. Ik ben gaandeweg tot de slotsom gekomen dat deze paus, die bij de meeste mensen als conservatief bekend staat en dat in allerlei opzichten ook zeker is, toch eerder een modern dan een augustijns theoloog is. Augustinus komt alleen binnen inzoverre hij past binnen een modern raamwerk.

Maar voor vandaag moet ik toch een uitzondering maken. Als eerste paus in de geschiedenis heeft Benedictus de moed gehad Augustinus na te volgen in een retractatio, een herziening. Aan het einde van zijn leven heeft Augustinus al zijn werken doorgenomen en in zijn Retractationes aangegeven waarin hij zich naar zijn mening vergist had. Vandaag publiceerde de paus een brief waarin hij aangeeft in welk opzicht hij zich in de zaak Williamson vergist heeft. Dat is niet alleen uniek voor een paus, maar toch ook altijd nog tamelijk uniek voor een wereldse leider.

Eigenlijk is de retractatio van de paus ook een mooie hommage aan de paus Adrianus VI, de enige Nederlandse paus tot nu toe, die juist deze week herdacht wordt. Adrianus schreef dan wel geen excuusbrief aan de bischoppen, zoals Benedictus nu heeft gedaan, maar hij was wel een paus die de misstanden in de katholieke kerk ten tijde van de Reformatie erkende.