Opportunistisch pleidooi voor religie tegenover haar verachters
Bij deze voor mensen die het NRC niet lezen of op 9 augustus op vakantie waren, mijn opinieartikel dat onder een andere titel op 9 augustus in NRC verscheen. Ondertussen heeft het artikel hier en daar zeker iets losgemaakt. Zo werd er uitvoerig uit geciteerd in een bijdrage van Henk van Rhee op Habakuk.nu. Zelfs in de epd Nachrichten, de persdienst van de Evangelische Kirche in Duitsland, werd het artikel besproken in samenhang met de berichtgeving over het sluiten van stemlokalen in Haagse kerken.
In NRC van 16 augustus hebben twee ingezonden stukken gestaan als reactie op mijn artikel, stukken die ik hier vanwege copyrights niet kan plaatsen. Ik ontving van verschillende mensen ook via email een reactie. Ik plaats er hieronder één van mijn VU-collega Eep Talstra, met zijn toestemming. Ik zal er verder niet op reageren (dat heb ik via de mail wel gedaan) maar vind het wel waardevol om zijn kritiek hier weer te geven:
Beste Maarten,
Met een grinnik en zo heb ik je verhaal in NRC gelezen vanavond. Het lijkt me dat je de toon treft die nodig is om de dogmatische secularisten in toe te spreken. Een koekje van eigen deeg is nooit weg. In elk geval is jouw stuk een verademing na het eindeloze, heimweevolle getob van mijn generatie over secularisatie en de kleiner wordende kerk. Dus dat punt is alvast voor jou.
Intussen ben ik het niet echt met je eens, merk ik wel, ook al begrijp ik dat je de secularisten in hun eigen speeltuin wilt tegemoet treden. Maar met zo’n beweging neem je ook hun probleemstelling over, namelijk dat ‘religie’ het probleem is en dus volg je de redenering die ook onder theologen, in de Christen Unie, de SGP, ed. wordt gevolgd: als we nu maar een paar argumenten hebben om ‘religie’ te verdedigen, dan is er voor ons eigen geloof ook weer een beetje ruimte. Uiteindelijk is dat het einde van de christelijke theologie, lijkt me. Ik vraag me, als ‘bijbels theoloog’ ook oprecht af of dat zin heeft, zo’n pleidooi voor religie in het algemeen. Want dan moet je meeliften, zoals jij dat ook doet met allerlei ritueel, dat blijkens het NT er niet meer toe doet: besnijdenis, rein en onrein, omgang van mannen en vrouwen, oa. En je kunt het aanvullen met allerlei heilige voorgangers, groepen, gebedsrichtingen, baarden en hoofddeksels. Ik laat de homo’s er nog even buiten. Ruimte vragen voor allerlei religieuze eigenaardigheden, omdat er immers ook ruimte is voor zoveel liberale eigenaardigheden, doet geen recht aan de bijbel en het christelijk geloof. Als God ergens een probleem mee had, al die bladzijden lang, is het juist met religie. De ‘voortdurende aanval op religie’ is in de eerste plaats een bijbelse activiteit. Dat gegeven moeten we niet ongedaan willen maken. Ruimte voor ‘religie’ lijkt me niet fundamenteel te zijn voor het christelijk geloof. Kritiek op godsdienst is een wetenschappelijke en ook een bijbelse noodzaak. Zou je echt liever in één huis wonen met de vrienden van Job, de tegenstanders van Jeremia of de stenigers van Stefanus, dan met een oprechte humanist? Ik zou het wel weten.
De cartoon die bij je stuk is geplaatst vind ik prachtig. Jezus, met kruis, neemt op de achtergrond afscheid van het TV verslaafde publiek. Stel dat daar Mohammed had gelopen, zou dat ook op een glimlach van moslims hebben kunnen rekenen? Ik denk het niet. Is dat toch niet een beetje de winst van de moderne religiekritiek?
Het lijkt me dat je laatste zin de meest aanvechtbare is: “staats gefaciliteerde religie is gematigde religie”. Is dat echt zo? Ja, in een seculiere staat. Maar vraag het de christenen in China, Iran, Indonesië en Soedan, daar is de staats gefaciliteerde religie een onderdrukkend monster en allerminst een ‘ziel voor de wijk.’ Met andere woorden: alleen als godsdienst door historisch-kritisch doorvragen wordt beroofd van de gedachte dat een stuk van haar bestaan goddelijk, eeuwig en onaantastbaar is, zou dat misschien lukken. Maar of andere godsdiensten dan het christelijk geloof dat ook toestaan, ik moet het nog zien. En overheden die op die manier (voor het maatschappelijke nut) religie gebruiken zullen het zeker niet toestaan. Als de overheid de Waddenzeevereniging, de kerken en de plaatselijke speeltuinvereniging op eenzelfde manier fair behandelt is het al goed wat mij betreft.
Ik ben bang dat de generaliserende religiehermeneutiek die ook in onze faculteit zo akelig dominant is, de eigen geloofsovertuiging en de bijbehorende geschiedenis en identiteit terugverwijst naar het privédomein. In feite volg je ook die redenering, ook al doe je dat dan bewust in een ‘uitwedstrijd’. Religie doet er toe, en verder vult U het zelf maar in. Dat heet dan bij ons dialoog, maar zij gaat nergens over, omdat er niets op het spel mag staan. Het is een examen in braafheid, verder niets, omdat het kritische moment uit theologie en religie zo ongeveer is verdwenen. Dat vind ik het meest verbazingwekkende en teleurstellende in ons vak op dit moment: God is eruit verdwenen. Het lijkt me dat jouw pleidooi dat eerder bevordert dan tegengaat.
Intussen zal ik graag met jou de seculiere arrogantie bevechten, maar dan moet het wel over Jezus gaan en niet over religie, zou ik denken. Want dan moet ik in één moeite door ook de besnijdenis, de rituele slacht, Mekka, het celibaat, de afkeuring van homoseksualiteit, de ultieme verlichting en nog een paar dingen als goddelijke opdracht (in sommige religies) accepteren, en dat past allemaal niet bij Jezus, zo heb ik begrepen.
In elke geval daagt jouw stuk mij weer eens uit, en dat was ik van onze maatschappelijk correcte religie-dialogen al lang niet meer gewend,
Met een hartelijke groet,
Eep Talstra
In NRC van 16 augustus hebben twee ingezonden stukken gestaan als reactie op mijn artikel, stukken die ik hier vanwege copyrights niet kan plaatsen. Ik ontving van verschillende mensen ook via email een reactie. Ik plaats er hieronder één van mijn VU-collega Eep Talstra, met zijn toestemming. Ik zal er verder niet op reageren (dat heb ik via de mail wel gedaan) maar vind het wel waardevol om zijn kritiek hier weer te geven:
Beste Maarten,
Met een grinnik en zo heb ik je verhaal in NRC gelezen vanavond. Het lijkt me dat je de toon treft die nodig is om de dogmatische secularisten in toe te spreken. Een koekje van eigen deeg is nooit weg. In elk geval is jouw stuk een verademing na het eindeloze, heimweevolle getob van mijn generatie over secularisatie en de kleiner wordende kerk. Dus dat punt is alvast voor jou.
Intussen ben ik het niet echt met je eens, merk ik wel, ook al begrijp ik dat je de secularisten in hun eigen speeltuin wilt tegemoet treden. Maar met zo’n beweging neem je ook hun probleemstelling over, namelijk dat ‘religie’ het probleem is en dus volg je de redenering die ook onder theologen, in de Christen Unie, de SGP, ed. wordt gevolgd: als we nu maar een paar argumenten hebben om ‘religie’ te verdedigen, dan is er voor ons eigen geloof ook weer een beetje ruimte. Uiteindelijk is dat het einde van de christelijke theologie, lijkt me. Ik vraag me, als ‘bijbels theoloog’ ook oprecht af of dat zin heeft, zo’n pleidooi voor religie in het algemeen. Want dan moet je meeliften, zoals jij dat ook doet met allerlei ritueel, dat blijkens het NT er niet meer toe doet: besnijdenis, rein en onrein, omgang van mannen en vrouwen, oa. En je kunt het aanvullen met allerlei heilige voorgangers, groepen, gebedsrichtingen, baarden en hoofddeksels. Ik laat de homo’s er nog even buiten. Ruimte vragen voor allerlei religieuze eigenaardigheden, omdat er immers ook ruimte is voor zoveel liberale eigenaardigheden, doet geen recht aan de bijbel en het christelijk geloof. Als God ergens een probleem mee had, al die bladzijden lang, is het juist met religie. De ‘voortdurende aanval op religie’ is in de eerste plaats een bijbelse activiteit. Dat gegeven moeten we niet ongedaan willen maken. Ruimte voor ‘religie’ lijkt me niet fundamenteel te zijn voor het christelijk geloof. Kritiek op godsdienst is een wetenschappelijke en ook een bijbelse noodzaak. Zou je echt liever in één huis wonen met de vrienden van Job, de tegenstanders van Jeremia of de stenigers van Stefanus, dan met een oprechte humanist? Ik zou het wel weten.
De cartoon die bij je stuk is geplaatst vind ik prachtig. Jezus, met kruis, neemt op de achtergrond afscheid van het TV verslaafde publiek. Stel dat daar Mohammed had gelopen, zou dat ook op een glimlach van moslims hebben kunnen rekenen? Ik denk het niet. Is dat toch niet een beetje de winst van de moderne religiekritiek?
Het lijkt me dat je laatste zin de meest aanvechtbare is: “staats gefaciliteerde religie is gematigde religie”. Is dat echt zo? Ja, in een seculiere staat. Maar vraag het de christenen in China, Iran, Indonesië en Soedan, daar is de staats gefaciliteerde religie een onderdrukkend monster en allerminst een ‘ziel voor de wijk.’ Met andere woorden: alleen als godsdienst door historisch-kritisch doorvragen wordt beroofd van de gedachte dat een stuk van haar bestaan goddelijk, eeuwig en onaantastbaar is, zou dat misschien lukken. Maar of andere godsdiensten dan het christelijk geloof dat ook toestaan, ik moet het nog zien. En overheden die op die manier (voor het maatschappelijke nut) religie gebruiken zullen het zeker niet toestaan. Als de overheid de Waddenzeevereniging, de kerken en de plaatselijke speeltuinvereniging op eenzelfde manier fair behandelt is het al goed wat mij betreft.
Ik ben bang dat de generaliserende religiehermeneutiek die ook in onze faculteit zo akelig dominant is, de eigen geloofsovertuiging en de bijbehorende geschiedenis en identiteit terugverwijst naar het privédomein. In feite volg je ook die redenering, ook al doe je dat dan bewust in een ‘uitwedstrijd’. Religie doet er toe, en verder vult U het zelf maar in. Dat heet dan bij ons dialoog, maar zij gaat nergens over, omdat er niets op het spel mag staan. Het is een examen in braafheid, verder niets, omdat het kritische moment uit theologie en religie zo ongeveer is verdwenen. Dat vind ik het meest verbazingwekkende en teleurstellende in ons vak op dit moment: God is eruit verdwenen. Het lijkt me dat jouw pleidooi dat eerder bevordert dan tegengaat.
Intussen zal ik graag met jou de seculiere arrogantie bevechten, maar dan moet het wel over Jezus gaan en niet over religie, zou ik denken. Want dan moet ik in één moeite door ook de besnijdenis, de rituele slacht, Mekka, het celibaat, de afkeuring van homoseksualiteit, de ultieme verlichting en nog een paar dingen als goddelijke opdracht (in sommige religies) accepteren, en dat past allemaal niet bij Jezus, zo heb ik begrepen.
In elke geval daagt jouw stuk mij weer eens uit, en dat was ik van onze maatschappelijk correcte religie-dialogen al lang niet meer gewend,
Met een hartelijke groet,
Eep Talstra
Reacties
Een reactie posten