Nu gaat het even niet over Jezus?

In Trouw stond een interessant artikel over de rol van de Grote Kerk te Apeldoorn en haar dominee Rob Visser. Het zal meer mensen zijn opgevallen dat de Protestantse Kerk van Apeldoorn heel goed inspeelde op de behoefte aan een stilteplek, troost en ritueel die ontstond na het drama op Koninginnedag. Laat ik voorop stellen dat ik dat heel goed vind. Een kerk is inderdaad ook een plek waar mensen in tijden van verdriet geborgenheid zoeken. De daarbij geboden pastorale aanwezigheid was ook al helemaal op zijn plaats. Niet om zieltjes te winnen zijn we als kerk aanwezig in de maatschappij, maar om er gewoon zonder bijbedoelingen te zijn voor wie in tijd van vreugde of verdriet met een kerkelijke gemeente in aanraking komen.

Wat me opviel was de link naar de vraag of je het in zo’n context nu over God moet gaan hebben. Ds. Visser had het in een begrafenisdienst van één van de slachtoffers niet over God gehad, omdat het merendeel van de aanwezigen nooit een kerk bezoekt. Wat ik niet zo goed aan deze redenering begrijp, is de relatie die wordt gelegd tussen ‘God’ en ‘kerk’, alsof je als je het woord ‘God’ noemt, of God ter sprake brengt, direct mensen de kerk in forceert, of veronderstelt dat ze daar komen. In het vervolg van het artikel wordt die suggestie versterkt door de kerk neer te zetten als een soort algemeen levensritueleninstituut.

God als natuurlijk begrip
Volgens mij is deze manier van denken over de kerk een merkwaardige koppeling van voeling met de maatschappij en een flinke brok gebrek daaraan. Blijkens een eerder artikel in Trouw beseft ds. Visser toch heel goed dat er veel religiositeit leeft in de maatschappij en dat die religiositeit allerlei eigenwijze vormen aanneemt, zoals een terugkerend enthousiasme voor de gedachte van een beschermengel. Dan had hij toch ook kunnen weten dat in de hoek van de spiritualiteit in de boekhandel of bibliotheek, de boeken van bijvoorbeeld Neale Walsch – eerlijke gesprekken met God – het heel goed doen. Ze veronderstellen volstrekt de gedachte van God, maar er is geen onkerkelijker geloof dan dat van Neale Walsch.

Met andere woorden: je kunt volgens mij God prima ter sprake brengen in de context van het Apeldoornse drama zonder daarmee kerkelijkheid of overdreven missionaire drang te veronderstellen of impliceren. Het begrip ‘God’ is een natuurlijk begrip. Het is een reflex van een oud seculariseringsdenken dat ertoe leidt het begrip ‘God’ als een kerkelijk begrip te zien, waarvan mensen afscheid nemen zodra ze de deur van de kerk dichtdoen. Niets is minder waar. Het merendeel van de Nederlanders gelooft tenminste in ‘iets’ en zeker in tijden van nood heeft de doorsnee onkerkelijke ietsist er geen enkele moeite mee om dat ‘iets’, ‘God’ te noemen. Kijk maar naar het aantal mensen dat in de gegeven omstandigheden bidt, ook al gelooft men helemaal niet in een specifieke persoonlijke God. Zou het in deze omstandigheden ook niet enorm behulpzaam kunnen zijn om je verdriet en vertwijfeling tegenover een (verondersteld) ‘Iemand’ onder woorden te brengen, te schreeuwen of zuchten? Zeker als die ‘Iemand’ ook veronderstellenderwijs nog iemand is die de regie heeft over alles? Is dat niet het punt waar een natuurlijk godsbegrip begint? En waar een christelijk godsbegrip op aansluit en mee verder gaat?

Jezus
En Jezus, zoals de titel van het artikel zegt? Tsja, Jezus. Jezus is geen natuurlijk begrip, dat moet ik toegeven. Ik wil ook wel toegeven, ben het er zelfs roerend mee eens, dat de omstandigheden van het drama in Apeldoorn geen aanleiding zijn voor een evangelisatiecampagne, om iedereen die daar nu in de kerk zijn of haar verdriet komt uiten, tot het christendom te bekeren. Aan de andere kant zou het toch heel vreemd zijn om als gelovigen uit Jezus Christus te leven en hem dan heel categorisch buiten het gesprek met buitenkerkelijken te houden? Dus als het nu ter sprake komt, hoe we bij dit drama woorden kunnen vinden voor onze vertwijfeling, waarom dan geen woord van maar ook over Jezus? Is Jezus echt alleen de christelijke vorm van algemeen menselijke verhalen op scharnierpunten in het leven? Maar anderzijds, als Jezus meer is dan dat, dan zal er toch ook een raakvlak moeten zijn tussen de nood waarin wij mensen leven, buiten of binnen een kerk, en het heil dat in Christus present is. Als dat zo is, zou dat heil dan toch ook communiceerbaar moeten zijn naar buitenkerkelijken? Waarom zou je dat dan niet ter sprake kunnen brengen? Overigens is dat nog niet zo eenvoudig, dat geef ik grif toe. Die moeilijkheid heeft dan misschien weer alles te maken met onze eigen verlegenheid over ons geloof in Jezus.