Kom tot ons de wereld wacht? - hoe puristisch is het Liedboek?
Sinds ik in een gemeente kerk waar uit het Liedboek voor de Kerken gezongen wordt, ben ik er erg aan gehecht geraakt. Het Liedboek bevat veel kostbaar materiaal uit de kerk der eeuwen, terwijl ook de nieuwe liederen die zijn opgenomen, vaak van grote kwaliteit zijn.
Natuurlijk heeft het Liedboek ook nadelen. Soms is het bijvoorbeeld erg puristisch. Bij de samenstelling van de gezangen werd steeds teruggegaan naar de alleroorspronkelijkste melodieën, vergezeld van de alleroorspronkelijkste ritmes. Dat is dan weer niet altijd handig, omdat de melodieën daardoor soms lastig te zingen zijn.
Gezien dat purisme dat het Liedboek eigen is, kom je dan soms toch weer voor verrassingen te staan en wel bij nota bene het populairste lied uit de hele bundel, Kom tot ons, de wereld wacht, gezang 122, de Nederlandse vertaling van Luthers Nun komm der Heiden Heiland, gemaakt door Jan Willem Schulte Nordholt. Luther vertaalde op zijn beurt weer een lied van niemand minder dan Ambrosius, die in de vierde eeuw de hymne Veni Redemptor gentium maakte.
Het was me al wel eens opgevallen, dat er in die Nederlandse versie niet zo veel interessants te lezen stond, zeker niet gezien de grote populariteit. Nu blinken kerstliederen sowieso al niet zo vaak uit door rijkdom van gedachtegang, maar voor een lied dat door Luther is gemaakt, is het toch wel wat magertjes. Bij Luther zit meestal de hele dogmatiek of in ieder geval het geheel van ons heil in een paar regels verpakt.
Wat blijkt nu: alles dat zogenaamd ingewikkeld was, is eruit gegooid. Dick Wursten heeft de verschillen tussen het oorspronkelijke Latijn, Luthers Duits en Schulte Nordholts Nederlands fraai in kaart gebracht. Wursten moffelt de echte ingrepen wel een beetje weg. Hij doet alsof de intentie beperkt bleef tot ‘begrijpelijk maken’. Dat vind ik dan weer een understatement. Het is toch wel opvallend dat uitgerekend de maagdelijke geboorte van Jezus en de tweenaturenleer eraan moeten geloven. Ik wil overigens de moeite die hedendaagse gelovigen met die dogma's hebben, niet bagatelliseren, maar het is de vraag of die moeite vertaald moet worden in een dermate drastische herziening van een zo klassiek lied.
Wat mij overigens nog het meest irriteert aan Schulte Nordholts vertaling, is de eerste regel: Kom tot ons, de wereld wacht. Dat staat er noch in het Latijn noch in het Duits. ‘Laat de wereld zich verwonderen’, dát staat er. Alsof de wereld op de Messias zit te wachten, die maar steeds niet wil komen. Misschien toch een nieuwe vertaling voor het nieuwe Liedboek?
Wurstens webpagina's laten overigens zien dat er nog een extra argument is voor een nieuwe vertaling en zelfs voor een ander eerste couplet. Bij Luther, maar gezien de latijnse titel van het lied blijkbaar al eerder, is namelijk Ambrosius' eerste couplet weggevallen, waarin de verlosser der volken met de God van Israël wordt verbonden:
Natuurlijk heeft het Liedboek ook nadelen. Soms is het bijvoorbeeld erg puristisch. Bij de samenstelling van de gezangen werd steeds teruggegaan naar de alleroorspronkelijkste melodieën, vergezeld van de alleroorspronkelijkste ritmes. Dat is dan weer niet altijd handig, omdat de melodieën daardoor soms lastig te zingen zijn.
Gezien dat purisme dat het Liedboek eigen is, kom je dan soms toch weer voor verrassingen te staan en wel bij nota bene het populairste lied uit de hele bundel, Kom tot ons, de wereld wacht, gezang 122, de Nederlandse vertaling van Luthers Nun komm der Heiden Heiland, gemaakt door Jan Willem Schulte Nordholt. Luther vertaalde op zijn beurt weer een lied van niemand minder dan Ambrosius, die in de vierde eeuw de hymne Veni Redemptor gentium maakte.
Het was me al wel eens opgevallen, dat er in die Nederlandse versie niet zo veel interessants te lezen stond, zeker niet gezien de grote populariteit. Nu blinken kerstliederen sowieso al niet zo vaak uit door rijkdom van gedachtegang, maar voor een lied dat door Luther is gemaakt, is het toch wel wat magertjes. Bij Luther zit meestal de hele dogmatiek of in ieder geval het geheel van ons heil in een paar regels verpakt.
Wat blijkt nu: alles dat zogenaamd ingewikkeld was, is eruit gegooid. Dick Wursten heeft de verschillen tussen het oorspronkelijke Latijn, Luthers Duits en Schulte Nordholts Nederlands fraai in kaart gebracht. Wursten moffelt de echte ingrepen wel een beetje weg. Hij doet alsof de intentie beperkt bleef tot ‘begrijpelijk maken’. Dat vind ik dan weer een understatement. Het is toch wel opvallend dat uitgerekend de maagdelijke geboorte van Jezus en de tweenaturenleer eraan moeten geloven. Ik wil overigens de moeite die hedendaagse gelovigen met die dogma's hebben, niet bagatelliseren, maar het is de vraag of die moeite vertaald moet worden in een dermate drastische herziening van een zo klassiek lied.
Wat mij overigens nog het meest irriteert aan Schulte Nordholts vertaling, is de eerste regel: Kom tot ons, de wereld wacht. Dat staat er noch in het Latijn noch in het Duits. ‘Laat de wereld zich verwonderen’, dát staat er. Alsof de wereld op de Messias zit te wachten, die maar steeds niet wil komen. Misschien toch een nieuwe vertaling voor het nieuwe Liedboek?
Wurstens webpagina's laten overigens zien dat er nog een extra argument is voor een nieuwe vertaling en zelfs voor een ander eerste couplet. Bij Luther, maar gezien de latijnse titel van het lied blijkbaar al eerder, is namelijk Ambrosius' eerste couplet weggevallen, waarin de verlosser der volken met de God van Israël wordt verbonden:
Toon u, die Israel regeert,Theologisch is die verbinding heel mooi. Je zou je zelfs af kunnen vragen of het schrappen van dit couplet iets met antisemitisme te maken heeft.
die zetelt boven de cherubs
verschijn bij ephraim, wek op
uwe macht en kom.
Grappig dat dit het bekendste lied van het Liedboek is. Tot ik afgelopen kerst de cd 'Gloria' van Sela kocht, kende ik het hele lied niet. En ik ga toch al vijf jaar naar een kerk waar zowel uit het Liedboek als de oude psalmen gezongen worden.
BeantwoordenVerwijderen