In de blog post over mijn opinieartikel voor het RD over de kwestie Hendrikse beweerde ik dat hedendaagse theologen niet zozeer de vraag óf God bestaat interessant vinden, maar eerder de de vraag hoe God bestaat. In een reactie vroeg Simon om literatuur waarin daar meer over te lezen valt. Ik moest daar eerst eens over nadenken, maar hieronder volgen een paar suggesties. Ze komen uit heel verschillende hoek en geven zeker niet precies weer hoe ik zelf over het 'hoe' van Gods bestaan zou spreken.
In dit boek gaat mijn collega Taede Smedes in op de gedachte dat je God en Gods handelen bekijkt alsof God op hetzelfde niveau zit als dingen in deze wereld. Het gaat er Smedes dus niet zozeer om óf God bestaat, maar eerder om de vraag hoe God ter sprake komt.
Uit heel andere hoek komt het boek van Paul van Geest. In dit boek laat Van Geest zien dat voor de kerkvader Augustinus spreken over God op een heel ander niveau ligt dan spreken over dingen in deze wereld. Ook als Augustinus beweert dat God bestaat, Augustinus zegt heel duidelijk dat God 'is', betekent dat nog niet dat over God op dezelfde manier gesproken kan worden als over dingen in deze wereld.
Beste Maarten, welke 'theolgen' bedoel je in dit geval: louter en alleen de 'echte' theologen, of ook de filosofen (godsdienstwijsgeren)?
BeantwoordenVerwijderenIndien je inderdaad louter en alleen de theologen bedoelt, dan onthoud ik mij van commentaar; maar als je ook de godsdienstwijsgeren bedoelt, dan vraag ik me af of ik het wel met je eens ben ;-).
Beste Jan,
BeantwoordenVerwijdereninderdaad had ik met name de systematische theologen op het oog. In de godsdienstfilosofie ligt de zaak complexer. Met name in de angelsaksische godsdienstfilosofie wordt nog steeds over het bestaan van God gedebatteerd. Niet zelden zelfs op zo'n manier dat je je af gaat vragen of God niet te zeer tot een kopje of schoteltje wordt gedegradeerd. Dat hangt ook weer samen met de geringe aandacht die er in de analytische wijsbegeerte is voor de bijzondere plaats van het godsbegrip in de wijsbegeerte. In de continentale filosofie is daar veel meer oog voor.
Maar zelfs dan, zou ik de stelling nog wel willen verdedigen dat de vraag of God bestaat ook in de angelsaksische godsdienstfilosofie over zijn hoogtepunt heen is. Neem Swinburne, Plantinga en vanuit de tegenovergestelde positie, Phillips, of Don Cupitt. De verhitte discussies en de vernieuwende standpunten van deze mensen werden toch allemaal gepubliceerd in de jaren zeventig en tachtig. Natuurlijk wordt er nog steeds verder gedacht, maar de basis is daar gelegd.
Bedankt voor deze leestips! Het boek van Smedes kende ik al en het boek van Van Geest zal ik zeker gaan lezen. Augustinus blijft boeien, dus dat kan haast niet tegenvallen.
BeantwoordenVerwijderenOver het spreken over God: de opvattingen over 'het bestaan van God' van Hendrikse en Smedes liggen heel dicht bij elkaar, volgens mij. Smedes schrijft op pagina 78: "Wij kunnen God niet beschrijven, ook theologen niet." Het gaat er bij Smedes om hoe God wordt beleefd en hoe wij erover spreken, niet over het bestaan van God sec. Bij Hendrikse gaat het ook over die beleving: van een gebeurtenis een ervaring maken. De verschillen zijn voor de leek die ik ben niet te duiden...