De humaniteit van levenslang
Vandaag stond er in Trouw een artikel van 40 juristen en wetenschappers, over de humaniteit van levenslang (zie ook de link in dat artikel). De moraal van het verhaal: als je iemand zonder uitzicht op verandering levenslang opsluit, kun je hem of haar net zo goed de doodstraf geven. De forumleden zijn er zich heel goed van bewust dat ze met hun pleidooi tegen de heersende trend ingaan, zoals goed te zien is in het polderpeil in Trouw. Dat is precies de reden voor hun pleidooi.
Wat mij opviel is de weinig fundamenteel doordachte manier waarop hun pleidooi in het nieuws komt. De forumleden nemen het op voor een menselijke behandeling van levenslang veroordeelden. Dat is op zich begrijpelijk, maar de fundamentele vragen die met hun pleidooi gegeven zijn, laten ze helemaal weg en ik vraag me af of dat hun pleidooi niet verzwakt. Als je tegen een heersende trend wilt ingaan, zul je ook die heersende trend moeten analyseren en motiveren waarom die trend niet deugt.
De trend die ze bekritiseren is een veranderde visie op straf, weg van een tucht-visie op straf naar een vergeldings- of een beschermingsvisie op straf. Binnen een vergeldings- of een beschermingsvisie op straf is de vraag of de gestrafte onder de straf lijdt, de facto irrelevant. Bij de beschermingsvisie minder dan bij de vergeldingsvisie, maar ook bij de eerste prevaleert het belang van de gemeenschap boven het belang van de gestrafte. En dat is in toenemende mate de manier waarop mensen tegen straf aankijken. Moet je dat allemaal maar niet doen, dan krijg je ook geen levenslang...
Verschillende keren stond er in het pleidooi van de forum-oprichtster: er moet toch een mogelijkheid tot inkeer zijn? Je kunt toch niemand zomaar voor het leven afschrijven? Fundamenteel gezien gaat het dan zelfs niet meer om een visie op straf, maar om een antropologie of meer nog, om een heel specifieke visie op gerechtigheid, namelijk één waarin vergeving en inkeer gezien wordt als wezenlijk voor het totstandkomen van gerechtigheid.
Jammer genoeg heeft het christendom nooit voorop gelopen in deze visie, kijk maar naar de visie van veel christenen op de doodstraf. Het is eerder een seculier humanisme geweest, overigens zeker wel geworteld in het christendom, dat deze visie verdedigd heeft. Toch is die gedachte: 'er moet een mogelijkheid tot inkeer zijn', in wezen diep christelijk. Die link met het christendom expliciet maken zou het pleidooi van het forum natuurlijk niet populairder maken, aangezien associaties met het christelijke geloof in Nederland meestal niet zo heel goed liggen. De vraag is alleen of het pleidooi geloofwaardig is als je de link met het christendom loslaat. Vanuit het christelijke geloof is het geloof in de mogelijkheid van inkeer namelijk niet geworteld in een naïef vertrouwen in de veranderbaarheid en maakbaarheid van mensen. In dat opzicht is de christelijke traditie eerder pessimistisch en dus dichter bij de huidige trend dan een optimistisch seculier humanisme. Het geloof in de mogelijkheid van inkeer is geworteld in de hoop en het vertrouwen op de genade van God.
Dat klinkt mooi, tenminste voor sommige mensen, maar hoe communiceer je dat in een geseculariseerde samenleving?
Ik vind het wordt 'inkeer' zo vaag. Wat betekent 'inkeer'? Dat is in ieder geval geen woord uit de christelijke traditie zo ver ik weet. Inkeer moet waarschijnlijk zoiets zijn als een gewetenskwestie. Maar datzelfde geweten was toch ook aanwezig bij de gruweldaad die voorafging aan een levenslange straf (in Nederland krijg je niet zomaar levenslang)?
BeantwoordenVerwijderenDe genade van God is er ook voor mensen die een levenslange straf uitzitten. De levenslange celstraf is in tegenstelling tot de doodstraf geen belemmering voor berouw (inkeer) en vergeving. Ik ben dan ook niet overtuigd door het forum. Er zijn voldoende redenen om mensen hun biologische leven te laten uitzitten in een van de samenleving afgesloten omgeving.
Beste Simon,
BeantwoordenVerwijderenvoor mij hebben ‘inkeer’ en ‘bekering’ toch wel iets met elkaar te maken. Van dat laatste woord kun je toch moeilijk zeggen dat het in het christelijke geloof geen plaats heeft.
En stel dat iemand tot inkeer komt, is er dan eigenlijk nog reden om de straf voort te zetten? Die vraag raakt precies aan de dieperliggende vraag: waarom straffen we eigenlijk? Als de straf uiteindelijk als tucht bedoeld is, heeft laten zitten na inkeer geen nut, want het doel is bereikt. Ook bij een straf vanwege de bescherming van de samenleving is er bij inkeer geen reden meer om de veroordeelde vast te houden.
Beste Maarten, 'bekering' is een woord dat betrekking heeft op terugkeer naar God. Ik maak me sterk dat het forum hierop doelt. Als 'inkeer' bedoeld is als 'tot het inzicht komen dat de daad fout was en het leven willen beteren' dan vind ik dat onvoldoende grond voor vervroegde vrijlating. De straf is immers opgelegd vanwege het feit dat de daad fout was, onafhankelijk van het geweten van de dader. Als je de strafmaat laat afhangen van het geweten van de dader, dan zou je hardnekkige draaideurcriminelen levenslang moeten opsluiten en berouwvolle kinderverkrachters en -moordenaars moeten loslaten. Ik ben daar geen voorstander van. De hoogte van de straf is gerelateerd aan de aard van het misdrijf en dat lijkt mij een goede zaak.
BeantwoordenVerwijderen